Starship

 Ten artykuł został nominowany do wyróżnienia „Dobry Artykuł”.
Weź udział w dyskusji na ten temat.
Ten artykuł dotyczy rakiety nośnej. Zobacz też: Zespół muzyczny Jefferson Starship.
Starship
Ilustracja
Rakieta Starship w konfiguracji startowej w kwietniu 2023 roku
Producent

SpaceX

Koszt opracowania

5 miliardów dolarów

Koszt wystrzelenia

100 milionów dolarów

Data pierwszego startu

20 kwietnia 2023

Data ostatniego startu

6 czerwca 2024

Statystyki
Wszystkie starty

4

Udane starty

2 (50%)

Nieudane starty

2

Siła ciągu przy starcie

74 400 kN

Wymiary
Długość

121,3 m

Średnica

9 m

Masa całkowita

5 000 000 kg

Ilość stopni

2

Multimedia w Wikimedia Commons

Starship – dwustopniowa rakieta nośna opracowywana przez amerykańską firmę SpaceX. Według stanu na maj 2024 roku Starship jest największą i najpotężniejszą rakietą, jaka kiedykolwiek poleciała w przestrzeń kosmiczną[1]. Głównym zadaniem Starshipa jest obniżenie kosztów transportu kosmicznego poprzez wykorzystanie efektu skali[2]. Ma zostać to osiągnięte poprzez ponowne wykorzystanie obu stopni rakiety, zwiększenie masy możliwego do transportu ładunku użytecznego na niską orbitę okołoziemską oraz zwiększenie częstotliwości startów[3].

Starship składa się z dwóch stopni: Pierwszego stopnia Super Heavy oraz Starshipa będącego statkiem kosmicznym. Obydwa stopnie są wyposażone w silniki rakietowe Raptor, które są zasilane na ciekły metan oraz ciekły tlen, który pełni funkcję utleniacza. W założeniach po starcie Starshipa, stopień Super Heavy odłącza się od statku kosmicznego Starship, aby móc wykonać manewr przechwycenia stopnia Super Heavy przez parę mechanicznych ramion, będących na wyposażeniu wieży startowej[4]. Po zakończeniu swojej misji statek kosmiczny Starship ponownie wchodzi w atmosferę oraz wykonuje manewr „belly flop”, podczas którego statek zmienia swoją orientację z poziomej na pionową, a następnie ląduje wykorzystując siłę swoich silników rakietowych[5].

Od 2020 roku Starship jest rozwijany w oparciu o model przyrostowy, obejmujący loty testowe prototypowych statków kosmicznych, które często kończą się zniszczeniem owych statków[6]. W przyszłości oczekuje się, że Starship wyniesie konstelację satelitów Starlink drugiej generacji[7], a wariant Starship HLS przetransportuje astronautów na powierzchnię Księżyca w ramach programu Artemis, począwszy od misji Artemis 3, która ma wystartować w 2026 roku[8].

Budowa

Po zatankowaniu Starship ma masę około 5000 ton, przy średnicy 9 metrów oraz wysokości 121 metrów[9][10]. Starship został zaprojektowany w taki sposób, aby mógł nadawać się do ponownego użycia w celu obniżenia kosztów startu[11]. Starship składa się z dwóch stopni: boostera rakietowego Super Heavy wykorzystywanego w pierwszym stopniu oraz statku kosmicznego Starship. Korpusy obu stopni rakiety wykonane są ze stali nierdzewnej i powstają poprzez spawanie kilkunastu stalowych pierścieni. Każdy z pierścieni ma średnicę 9 metrów, 1,8 metra wysokości oraz 1600 kilogramów masy[12].

Super Heavy

Pierwszy stopień rakiety Starship, nazwany Super Heavy, ma 71 metrów wysokości i 9 metrów szerokości[13]. Super Heavy jest zasilany przez 33 silniki rakietowe Raptor, które są ułożone w trzy koncentryczne pierścienie[14]. Najbardziej zewnętrzny pierścień, składający się z 20 silników, nie posiada siłowników gimbalowych w celu zmniejszenia masy[15]. Przy pełnej mocy wszystkie silniki wytwarzają łącznie 74 400 kN ciągu[16]. Zbiorniki boostera mogą pomieścić 3400 ton paliwa, które składa się z 2650 ton ciekłego tlenu i 750 ton ciekłego metanu[17].

Super Heavy wykorzystuje do sterowania cztery elektrycznie sterowane stery aerodynamiczne, każdy o masie 3 ton[18]. Super Heavy jest podnoszony z wystających mocowań, które znajdują się pomiędzy sterami aerodynamicznymi nad którymi znajduje się pierścień separacyjny używany do hot-stage'ingu[19], w którym górny stopień rakiety odpala silniki rakietowe podczas separacji stopni, a nie tuż po niej[20].

Starship

Statek kosmiczny Starship S20 w grudniu 2021 roku

Statek kosmiczny Starship ma 50,3 metrów wysokości i 9 metrów średnicy. Wykorzystuje on 6 silników Raptor, z których trzy z nich są przeznaczone do pracy w próżni[9][21]. Jego silniki produkują 14 700 kN ciągu[16]. Zestaw silników Reaction Control System kontroluje położenie Starshipa w przestrzeni kosmicznej[22].

Starship ma cztery klapy, które kontrolują jego orientację i pomagają rozpraszać energię podczas wejścia w atmosferę[23]. Według SpaceX klapy zastępują skrzydła i zmniejszają zużycie paliwa potrzebnego do lądowania[21].  Pod przednimi klapami znajdują się węzły uzbrojenia służące do podnoszenia i chwytania Starshipa za pomocą mechanicznych ramion[24].

Osłona termiczna statku kosmicznego Starship składa się z 18 000 sześciokątnych płytek, które wytrzymują temperaturę 1400 °C[25][26][27]. Zostały one zaprojektowane w celu ochrony Starshipa podczas wejścia w atmosferę i mogą one być używane wielokrotnie przy minimalnej konserwacji pomiędzy lotami[11]. Płytki powstały na bazie ditlenku krzemu i są przymocowane do Starshipa za pomocą kołków[28][27]. Pomiędzy płytkami istnieją małe szczeliny umożliwiając zachodzenie procesu rozszerzalności cieplnej[18].

Oczekuje się, że Starship będzie mógł być tankowany poprzez dokowanie z oddzielnie wystrzeliwanym statkiem kosmicznym Starship transportującym paliwo rakietowe[29].

Starship HLS

Starship HLS to planowany wariant załogowego statku kosmicznego Starship będącego lądownikiem księżycowym, który zostałby zmodyfikowany pod kątem lądowania, funkcjonowania oraz startu z powierzchni Księżyca[30].

W 2021 roku Elon Musk powiedział, że do pełnego zatankowania lądownika Starship HLS wymagane będzie od czterech do ośmiu startów rakiety Starship[31]. W tym samym roku Government Accountability Office stwierdziło, że wymagane będzie ogółem 16 startów[31]. W 2024 roku SpaceX oszacowało, że liczba startów wyniesie "około 10", chociaż liczba ta może ulec zmianie[32]. Po całkowitym zatankowaniu lądownika Starship HLS będzie możliwe przetransportowanie nim na powierzchnię Księżyca do 100 ton ładunku użytecznego[33][34][35].

Silnik Raptor

 Osobny artykuł: Raptor (silnik rakietowy).
Pierwsze testowe uruchomienie silnika Raptor 25 września 2016 r. w McGregor w Teksasie.

W odróżnieniu od dotychczasowych silników SpaceX jest napędzany ciekłym metanem przy zastosowaniu ciekłego tlenu jako utleniacza. Według doniesień z października 2021 r. ciąg silnika Raptor 2 będzie wynosił 2,4 MN w próżni[36]. Dla porównania: ciąg w próżni silnika Merlin 1D stosowanego obecnie w rakietach Falcon 9 wynosi ok. 0,8 MN. Pierwsze testy tego silnika przeprowadzone zostały w 2016 r.[37]

Wersje Starshipa

4 kwietnia 2024 roku Elon Musk przedstawił dwie nowe wersje rakiety Starship: Starship V2 i Starship V3.[32][38]

Starship V1

Według stanu na maj 2024 roku we wszystkich trzech lotach Starshipa wykorzystano pierwszą wersję rakiety Starship. Od kwietnia 2024 roku SpaceX planuje wyprodukować i wystrzelić cztery kolejne rakiety Starship V1.[39]

Starship V2

Według stanu na maj 2024 roku dokładne specyfikacje Starshipa V2 nie są jeszcze znane. Wiadomo, że Starship V2 będzie posiadać nową konstrukcję przednich klap, zwiększoną pojemność paliwa oraz większy ciąg[31]. Pojazd będzie w sumie o 3,1 metra wyższy od Starshipa V1 i planuje się, że po ponownym użyciu będzie miał ładowność co najmniej 100 ton na niską orbitę okołoziemską[31]. Dodatkowo silniki rakietowe zostaną zmienione na silniki Raptor 3[40].

Starship V3

Według stanu na maj 2024 roku Starship V3 będzie przypominał nieco rozciągniętą wersję Starshipa V2 i będzie posiadał wysokość 150 metrów[41]. Planuje się, że po ponownym wykorzystaniu jego ładowność będzie wynosić co najmniej 200 ton[42].

Historia

Wczesne koncepcje projektowe (2012–2019)

W listopadzie 2005 roku[27], zanim SpaceX wystrzeliło swoją pierwszą rakietę Falcon 1[43], dyrektor generalny SpaceX Elon Musk po raz pierwszy wspomniał o koncepcji rakiety zdolnej wystrzelić 100 ton ładunku użytecznego na niską orbitę okołoziemską, która została nazwana BFR[27]. W 2012 roku Elon Musk po raz pierwszy publicznie ogłosił plany opracowania rakiety przewyższającej możliwości istniejącego wówczas Falcona 9[44]. SpaceX nazwało go Mars Colonial Transporter, ponieważ rakieta ta miała umożliwić transport ludzi na Marsa i z powrotem[45]. W 2016 roku nazwa została zmieniona na Interplanetary Transport System, ponieważ rakieta miała podróżować także na inne planety oprócz Marsa[46]. Projekt ten wymagał konstrukcji z włókna węglowego o masie przekraczającej 10 000 ton przy pełnym zatankowaniu o ładowności 300 000 ton, które można byłoby przetransportować na niską orbitę okołoziemską[47]. Do 2017 roku koncepcja rakiety została tymczasowo nazwana BFR.[48]

W grudniu 2018 roku zmieniono materiał konstrukcyjny z włóka węglowego na stal nierdzewną[49][50][27][51]. Elon Musk argumentował zmianę niższym kosztem i łatwością produkcji oraz zwiększoną wytrzymałością stali nierdzewnej w temperaturach kriogenicznych, a także jej odpornością na wysokie temperatury[52][27]. W 2019 roku SpaceX zaczęło nazywać całą rakietę "Starship", przy czym jej drugi stopień również nosił nazwę Starship, a pierwszy stopień otrzymał nazwę Super Heavy[53]. Ogłoszono również, że Starship będzie wykorzystywać osłonę termiczną zbudowaną z płytek podobnych do tych stosowanych w wahadłowcach kosmicznych[54][55].

Pierwsze testy w locie (2019–2021)

Starhopper w trakcie budowy w marcu 2019 roku

Starhopper do SN6

Pierwsze testy rozpoczęły się wraz z budową pierwszego prototypu w 2018 roku nazwanego Starhopper, który w 2019 roku przeprowadził dwa udane loty na małych wysokościach[56]. SpaceX rozpoczęło budowę pierwszych pełnowymiarowych prototypów statku Starship Mk1 i Mk2 z górnym stopniem przed 2019 rokiem w placówkach w Boca Chica i Cocoa na Florydzie[57]. Żaden z prototypów ostatecznie nie poleciał: Mk1 został zniszczony w listopadzie 2019 roku podczas testu ciśnieniowego, a Mk2 był rozbierany przez cały 2020 rok.[58][59]

Po prototypach Mk SpaceX zaczęło nazywać swoje nowe prototypy drugiego stopnia rakiety Starship przedrostkiem „SN”. Prototypy między SN1, a SN4 nigdy nie poleciały. Prototypy SN1 i SN3 zawaliły się podczas testów ciśnieniowych, a SN4 eksplodował po przeprowadzeniu na nim drugiego testu statycznego[60].

W czerwcu 2020 roku SpaceX rozpoczęło budowę platformy startowej do lotów orbitalnych rakiety Starship. Pierwszy prototyp zdolny do lotu, SN5 nie posiadał klap ani zaokrąglonej budowy, tylko jeden silnik Raptor, zbiorniki paliwa i symulator masy[61]. 5 sierpnia 2020 roku SN5 wykonał 150 metrowy lot i pomyślnie wylądował na pobliskim lądowisku[62]. 3 września 2020 roku prototyp SN6 również wykonał 150 metrowy skok[63], a pod koniec tego samego miesiąca próżniowy silnik rakietowy Raptor Vacuum przeszedł pierwszy pełny test statyczny w placówce McGregor w Teksasie[64].

SN8 do SN15

Prototyp SN8 wkrótce po starcie w grudniu 2020 roku

Starship SN8 był pierwszym pełnowymiarowym prototypem drugiego stopnia rakiety Starship, chociaż brakowało mu osłony termicznej[65]. W okresie od października do listopada 2020 roku SN8 przeszedł cztery wstępne testy statyczne[60]. 9 grudnia 2020 roku SN8 podczas swojego lotu osiągnął wysokość 12.5 kilometrów jednak pracę jego silników zakłócało niskie ciśnienie w zbiorniku metanu podczas lądowania, co ostatecznie doprowadziło do silnego uderzenia SN8 w powierzchnię lądowiska i późniejszej eksplozji prototypu[66].

Ponieważ SpaceX naruszył licencję na start, Federalna Administracja Lotnicza przeprowadziła dwumiesięczne dochodzenie w sprawie incydentu[27]. Podczas startu SN8 SpaceX zignorowało ostrzeżenia Federalnej Administracji Lotniczej, że profil lotu SN8 stwarza ryzyko eksplozji[27][67][68].

2 lutego 2021 roku prototyp Starship SN9 wykonał lot na wysokość 10 kilometrów, po czym rozbił się podczas lądowania, ponieważ jeden z silników nie uruchomił się prawidłowo[69]. Miesiąc później, 3 marca 2021 roku, prototyp Starship SN10 również wykonał lot na wysokości 10 kilometrów[70], jednak wykonał dość twarde lądowanie, przez co przechylił się na bok[27]. U podstawy prototypu zaobserwowano pożar, który skutkował eksplozją prototypu niecałe dziesięć minut później[27]. 30 marca 2021 roku prototyp Starship SN11 podczas swojego lotu na wysokość 10 kilometrów wleciał w gęstą mgłę, po czym eksplodował podczas opadania[71], z powodu nadmiaru paliwa znajdującego się w turbopompie silnika rakietowego Raptor[72].

W marcu 2021 roku firma ujawniła plan budowy dwóch suborbitalnych i dwóch orbitalnych stanowisk startowych, dwóch lądowisk, dwóch stanowisk testowych i dużej farmy zbiorników paliwowych[73]. W tym samym roku SpaceX zaproponowało przekształcenie wioski Boca Chica w Teksasie w miasto firmowe[73].

Na początku kwietnia 2021 roku rozpoczął się montaż pierwszych zbiorników paliwa w Starbase[24]. Prototypy statków kosmicznych SN12, SN13 i SN14 zostały zezłomowane przed ukończeniem przez nich lotów. Do przeprowadzenia lotu wybrano prototyp SN15[74], który posiadał lepszą awionikę, konstrukcję i ulepszone silniki Raptor[75]. 5 maja 2021 roku prototyp SN15 wykonał lot na wysokość 10 kilometrów, po czym bezpiecznie wylądował[74]. Tuż po wylądowaniu prototypu SN15 doszło do pożaru w obszarze silników, jednak pożar został szybko ugaszony[75]. Według późniejszego raportu SpaceX, podczas lądowania SN15 doświadczył kilku problemów, w tym utraty ciśnienia zarówno w zbiorniku, jak i w jednym z silników Raptor[76]. 

Zintegrowane loty testowe (2023–)

Pierwszy zintegrowany test w locie

Starship podczas Starship Integrated Flight Test 1

W lipcu 2021 roku Super Heavy BN3 przeprowadził swój pierwszy test statyczny w ramach którego zostały uruchomione trzy silniki Raptor[77]. Mniej więcej w tym czasie SpaceX zmieniło swój schemat nazewnictwa z „SN” na „Ship” dla drugiego stopnia rakiety Starship[78], zmieniono również nazewnictwo z „BN” na „Booster” dla pierwszego stopnia rakiety Starship o nazwie Super Heavy[79]. Miesiąc później za pomocą dźwigów ustawiono Shipa 20 na Boosterze 4, tworząc po raz pierwszy pełną rakietę Starship[25]. W październiku 2021 roku w placówce Starbase ukończono budowę pierwszej farmy paliwowej oraz zamontowano na wieży startowej mechaniczne ramiona, które w przyszłości będą wykorzystywane do łapania Super Heavy podczas jego lądowania[24].

W czerwcu 2022 roku Federalna Administracja Lotnictwa ustaliła, że SpaceX musi rozwiązać ponad 75 problemów zidentyfikowanych we wstępnej ocenie wpływu na środowisko placówki Starbase[80]. W lipcu Booster 7 przetestował turbopompy ciekłego tlenu we wszystkich 33 silnikach Raptor, co doprowadziło do eksplozji prototypu, która zniszczyła rurę ciśnieniową i spowodowała niewielkie uszkodzenie stanowiska startowego[81]. Do końca listopada 2022 roku Ship 24 przeprowadził dwa testy statyczne z dwoma i sześcioma silnikami Raptor[82][83],  podczas gdy Booster 7 przeprowadził pięć testów statycznych z jednym, trzema, siedmioma, czternastoma, jedenastoma uruchomionymi silnikami Raptor[84][85][86][87][88].  9 lutego 2023 roku przeprowadzono test statyczny Boostera 7 z uruchomionymi 31 silnikami Raptor przy połowie mocy przepustnicy[89][90].

Po odwołaniu startu, który pierwotnie miał odbyć się 17 kwietnia 2023 roku[91], Booster 7 i Ship 24 ostatecznie wystartowały 20 kwietnia o godzinie 13:33 UTC[92]. Trzy silniki Raptor wyłączyły się przed startem, a kilka kolejnych uległo awarii podczas lotu[93]. Starship utracił również kontrolę nad wektorowaniem ciągu silników Raptor w dalszej części lotu, co doprowadziło do wymknięcia się spod kontroli trajektorii lotu Starshipa[93]. Starship osiągnął swój maksymalny pułap na wysokości 39 kilometrów[94]. Około 3 minuty po starcie uruchomił się autonomiczny system przerywania lotu, który jednak nie zniszczył Starshipa, który obracał się w powietrzu przez kolejne 40 sekund[95][96][97].

Drugi zintegrowany test w locie

Starship podczas Starship Integrated Flight Test 2

Po pierwszym locie testowym SpaceX rozpoczęło prace nad naprawą stanowiska startowego, które zostało uszkodzone podczas poprzedniego lotu. Wzmocniono fundamenty stanowiska startowego, oraz zamontowano napędzany wodą deflektor płomienia[98].

W sierpniu 2023 roku Federalna Administracja Lotnictwa przedstawiła SpaceX 63 działania naprawcze, które SpaceX musi podjąć, zanim będzie mógł nastąpić kolejny lot rakiety Starship[99]. Ostatecznie dochodzenie zostało zamknięte raportem końcowym przez Federalną Administrację Lotnictwa, która zamknęła dochodzenie 8 września 2023 roku[100][101]. Do 31 października 2023 r. FAA zakończyła część licencji na start dotyczącą przeglądu bezpieczeństwa[102].

18 listopada 2023 roku Booster 9 i Ship 25 wystartowały z miejsca startowego w Starbase[103]. Wszystkie 33 silniki Raptor działały aż do momentu separacji, kiedy to statek kosmiczny Ship 25 oddzielił się od Boostera 9, stosując po raz pierwszy technikę hot-stage'ingu[104]. Po separacji Booster 9 wykonał manewr boostback, po czym eksplodował w wyniku wielu awarii swoich silników[104][105][106]. Trzy i pół minuty po locie na wysokości około 90 kilometrów nad Zatoką Meksykańską doszło do zablokowania się filtra ciekłego tlenu, co skutkowało awarią jednego z silników, co doprowadziło do zniszczenia Super Heavy[107].

Ship 25 przetrwał aż do osiągnięcia wysokości 149 kilometrów po których utracono telemetrię[104]. SpaceX stwierdziło, że bezpieczna komenda oparta na danych dotyczących parametrów lotu uruchomiła system zakończenia lotu przez co statek kosmiczny został zniszczony[104][108]. Według danych radaru pogodowego NOAA, Ship 25 ponownie wszedł w atmosferę kilkaset kilometrów na północ od Wysp Dziewiczych[109].

Trzeci zintegrowany test w locie

Nagranie przedstawiające rakietę Starship podczas Starship Integrated Flight Test 3

Po drugim locie Starshipa (podczas którego oba stopnie zostały utracone) wprowadzono znaczące zmiany w systemie wektorowania ciągu silnika Raptor w statku kosmicznym Starship[110].

Trzeci lot rakiety Starship został przeprowadzony 14 marca 2024 roku o godzinie 13:25 UTC[111][112]. Podobnie jak w przypadku drugiego lotu, wszystkie 33 silniki Raptor zostały poprawnie uruchomione, a separacja zakończyła się sukcesem[113][114]. Booster 10 przeprowadził manerw boostback, jednak planowane wodowanie w Zatoce Meksykańskiej nie powiodło się, ponieważ Booster eksplodował na wysokości 462 metrów nad powierzchnią wody[115].

Statek kosmiczny Ship 28 po dotarciu do przestrzeni kosmicznej przeprowadził kilka testów po wyłączeniu silników Raptor, w tym przeprowadził demonstrację kosmicznego transferu paliwa i test klapy umożliwiającej rozmieszczenie pokładowego ładunku użytecznego[116][117]. Ship 28 próbował ponownie wejść w atmosferę[118][115], jednak na wysokości około 65 kilometrów utracono pokładową telemetrię, wskazując na utratę statku kosmicznego[119]. Podczas tego lotu Starship po raz pierwszy zademonstrował transfer paliwa, który jest wymagany do opuszczenia niskiej orbity okołoziemskiej przez projektowany statek Starship HLS, który wspomoże przyszłe misje amerykańskiego programu Artemis[120][121][122].

Czwarty zintegrowany test w locie

Czwarty zintegrowany lot rakiety Starship wystartował 6 czerwca 2024 roku[123]. Celem tego lotu było wylądowanie pierwszego stopnia rakiety Starship o nazwie Super Heavy na „wirtualnej wieży” znajdującej się w Zatoce Meksykańskiej oraz przetrwanie przez statek kosmiczny Starship ponownego wejścia w atmosferę[124]. Ostatecznie test zakończył się pełnym sukcesem, przy czym Super Heavy osiągnął miękkie wodowanie, a statek kosmiczny Starship przetrwał ponowne wejście w atmosferę i kontrolowane wodowanie[125].

Koszty i finansowanie

SpaceX rozwija Starshipa głównie przy wsparciu środków prywatnych[126][127][128]. Dyrektor finansowy SpaceX, Bret Johnsen, ujawnił w sądzie, że SpaceX zainwestowało ponad 3 miliardy dolarów w placówkę Starbase i rakietę Starship od lipca 2014 roku do maja 2023 roku[128]. Elon Musk oświadczył w kwietniu 2023 roku, że SpaceX spodziewa się wydać około 2 miliardy dolarów na rozwój Starshipa w 2023 roku[129][130].

W ramach rozwoju systemu HLS przeznaczonego dla programu Artemis, w kwietniu 2021 roku SpaceX otrzymało od NASA kontrakt o wartości 2,89 miliarda dolarów na opracowanie lądownika księżycowego Starship HLS dla misji Artemis 3[131][132]. Blue Origin zakwestionowało tą decyzję i w sierpniu 2021 roku rozpoczęło postępowanie sądowe przeciwko NASA i SpaceX, co spowodowało zawieszenie kontraktu na trzy miesiące[133][134]. Dwa lata później Blue Origin otrzymało kontrakt o wartości 3,4 miliarda dolarów na zbudowanie lądownika księżycowego Blue Moon[135].

W 2022 roku NASA przyznała SpaceX kontrakt o wartości 1,15 miliarda dolarów na drugi lądownik księżycowy dla misji Artemis 4[132]. W tym samym roku SpaceX otrzymała pięcioletni kontrakt o wartości 102 milionów dolarów na rozwój programu Rocket Cargo dla Sił Kosmicznych Stanów Zjednoczonych[136].

Potencjalne zastosowanie

Planowane misje

SpaceX planuje wykorzystać rakietę Starship do wystrzelenia satelitów Starlink drugiej generacji[137]. Starship ma zostać wykorzystany do wyniesienia lądownika księżycowego Starship HLS, który został wybrany przez NASA jako główny lądownik dla planowanych załogowych misji z programu Artemis[30][138].

Jednym z przyszłych ładunków użytecznych wystrzelonych przy pomocy Starshipa będzie satelita komunikacyjny Superbird-9[139]. W planach jest także wyniesienie w przestrzeń kosmiczną komercyjnej stacji kosmicznej Starlab[140]. W przyszłości załogowa wersja statku kosmicznego Starship miałaby zostać wykorzystana do celów turystyki kosmicznej, chociażby w trzecim locie w ramach programu Polaris[141]. W 2020 roku Elon Musk oświadczył, że SpaceX wykona setki bezzałogowych lotów przed pierwszym załogowym lotem kosmicznym[142].

Badania przeprowadzone w ramach Projektu Lyra wykazały, że dzięki tankowaniu Starshipa na niskiej orbicie okołoziemskiej możliwe byłoby wysłanie sondy kosmicznej na Oumuamua[143], a sama podróż trwałaby 20 lat pod warunkiem wykorzystania asysty grawitacyjnej Jowisza[143].

Kolonizacja kosmosu

Według SpaceX statek kosmiczny Starship ma umożliwić załogowe lądowanie na Marsie, chociaż SpaceX nie opublikowało żadnych konkretnych planów technicznych ani projektów systemu podtrzymywania życia mającego znajdować się na statku kosmicznym Starship podczas lotu[144][145][146]. Według wstępnych założeń Starship zostanie wystrzelony na niską orbitę okołoziemską i zatankowany na orbicie przed wyruszeniem na Marsa[147].

Placówki

Testowe i produkcyjne

Various spacecraft constructed inside bays
Prototypy statku kosmicznego Starship w Starbase w marcu 2023 roku

Starbase składa się z zakładu produkcyjnego oraz platformy startowej i znajduje się w Boca Chica w Teksasie[148]. Obydwa obiekty działają całodobowo, a na miejscu może pracować maksymalnie 450 pracowników[17].  Planuje się, że Starbase będzie się składał z dwóch stanowisk startowych, jednego zakładu produkcyjnego i jednej farmy słonecznej o powierzchni siedmiu arów[149].

Silniki rakietowe Raptor są testowane w placówce McGregor w Teksasie. Obiekt posiada dwa główne stanowiska testowe: poziome oraz jedno pionowe przeznaczone dla silników rakietowych zoptymalizowanych pod kątem siły ciągu na poziomie morza[150].

Na Florydzie zakład w Cocoa oczyszcza krzemionkę, która jest wykorzystywana do produkcji płytek osłony termicznej statku kosmicznego Starship[151].

Miejsca startowe

Orbitalny stół startowy w Starbase w sierpniu 2021 roku

Starbase

W planach rozwoju placówki Starbase jest budowa dwóch miejsc startowych przeznaczonych dla rakiety Starship, które nazwane zostały „Pad A” i „Pad B”[149]. W Starbase znajdują się także zbiorniki zawierające ciekły metan, tlen, azot, hel i płyn hydrauliczny tworzące farmę zbiornikową[149].

Wieża startowa składa się ze stalowych kratownic oraz piorunochronu znajdującego się na górze i pary mechanicznych ramion, które mogą podnosić statek kosmiczny Starship oraz stopień Super Heavy, który dzięki nim może zostać złapany i odzyskany w przyszłości[152].

Floryda

Od 2021 roku SpaceX buduje drugie stanowisko startowe dla rakiety Starship, które ma znajdować się w kompleksie startowym 39 na Florydzie, które jest obecnie wykorzystywane do wystrzeliwania statków kosmicznych Dragon 2 na pokład Międzynarodowej Stacji Kosmicznej[153]. SpaceX planowało także utworzenie osobnego stanowiska startowego w 2022 roku, który miałoby zostać nazwane LC-49 (Launch Complex 49)[154][155][156]. Ostatecznie firma zaproponowała modernizację stanowiska startowego znajdującego się na miejscu kompleksu startowego 41 na Przylądku Canaveral[153]. W 2024 roku Federalna Administracja Lotnictwa rozpoczęła drugi przegląd środowiskowy w celu oceny nowej infrastruktury startowej kompleksu startowego 39 i zwiększenia częstotliwości startów do 44 rocznie[157].

Po wycofaniu rakiety Delta IV Heavy kompleks startowy 37 na Przylądku Canaveral stał się pusty, umożliwiając Siłom Kosmicznym Stanów Zjednoczonych przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko możliwych lotów rakiety Starship[155].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ KennethK. Chang KennethK., What Is SpaceX’s Starship? It’s Really a Mars Ship., „The New York Times”, 14 marca 2024, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  2. ↑ EnriqueE. Dans EnriqueE., Elon Musk's Economies Of Scale Won SpaceX The NASA Moonshot [online], Forbes [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  3. ↑ JackieJ. Wattles JackieJ., Elon Musk says SpaceX’s Mars rocket will be cheaper than he once thought. Here’s why | CNN Business [online], CNN, 29 września 2019 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  4. ↑ Musk hopes "Mechazilla" will catch and assemble the Starship and Super Heavy boosters for rapid reuse [online], phys.org [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  5. ↑ AustinA. DeSisto AustinA., Starship and its Belly Flop Maneuver [online], Everyday Astronaut, 23 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  6. ↑ SpaceX Starship: Iterative Design Methodology [online], New Space Economy, 28 października 2023 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  7. ↑ AriaA. Alamalhodaei AriaA., SpaceX launches mammoth Starship rocket and brings it back for the first time [online], TechCrunch, 6 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-11]  (ang.).
  8. ↑ Artemis III - NASA [online] [dostęp 2024-06-11]  (ang.).
  9. ↑ a b SpaceX Starship Stacking Produces the Tallest Rocket Ever Built [online], Gizmodo, 6 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  10. ↑ JeffJ. Foust JeffJ., SpaceX changing Starship stage separation ahead of next launch [online], SpaceNews, 24 czerwca 2023 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  11. ↑ a b Jennifer AnnJ.A. Inman Jennifer AnnJ.A., Thomas J.T.J. Horvath Thomas J.T.J., Carey FultonC.F. Scott Carey FultonC.F., SCIFLI Starship Reentry Observation (SSRO) ACO (SpaceX Starship) [online], 13 września 2021 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  12. ↑ EricE. Berger EricE., Inside Elon Musk’s plan to build one Starship a week—and settle Mars [online], Ars Technica, 5 marca 2020 [dostęp 2024-05-25]  (ang.).
  13. ↑ SpaceX Starship Stacking Produces the Tallest Rocket Ever Built [online], Gizmodo, 6 sierpnia 2021 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  14. ↑ ChrisCh. Bergin ChrisCh., Starbase orbital duo preps for Static Fire campaign - KSC Starship Progress [online], NASASpaceFlight.com, 9 czerwca 2022 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  15. ↑ ChrisCh. Bergin ChrisCh., Super Heavy Booster 3 fires up for the first time [online], NASASpaceFlight.com, 19 lipca 2021 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  16. ↑ a b SpaceX – Starship. SpaceX. [dostęp 2023-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-22)]. (ang.).
  17. ↑ a b Federal Aviation Administration, Final Programmatic Environmental Assessment for the SpaceX Starship/Super Heavy Launch Vehicle Program at the SpaceX Boca Chica Launch Site in Cameron County, Texas [online], Federal Aviation Administration, czerwiec 2022 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  18. ↑ a b TrevorT. Sesnic TrevorT., Starbase Tour and Interview with Elon Musk [online], Everyday Astronaut, 11 sierpnia 2021 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  19. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX shows off newly modified Starship Super Heavy booster (photos) [online], Space.com, 18 sierpnia 2023 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  20. ↑ RaminR. Skibba RaminR., Here’s What’s Next for SpaceX’s Starship, „Wired”, ISSN 1059-1028 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  21. ↑ a b MagdalenaM. Petrova MagdalenaM., Why Starship is the holy grail for SpaceX [online], CNBC, 13 marca 2022 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  22. ↑ Jackie Wattles: Space X's Mars prototype rocket exploded yesterday. Here's what happened on the flight. 2020-12-10. [dostęp 2024-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-10)]. (ang.).
  23. ↑ MichaelM. Sheetz MichaelM., SpaceX Starship prototype rocket explodes after successful landing in high-altitude flight test [online], CNBC, 3 marca 2021 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  24. ↑ a b c RyanR. Weber RyanR., Major elements of Starship Orbital Launch Pad in place as launch readiness draws nearer [online], NASASpaceFlight.com, 31 października 2021 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  25. ↑ a b MichaelM. Sheetz MichaelM., Musk: 'Dream come true' to see fully stacked SpaceX Starship rocket during prep for orbital launch [online], CNBC, 6 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  26. ↑ SpaceX's Hexagon Heat Shield Tiles Take on an Industrial Flamethrower [online], Digital Trends, 29 marca 2019 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  27. ↑ a b c d e f g h i j SmithsonianS. Magazine SmithsonianS., TonyT. Reichhardt TonyT., Marsliner [online], Smithsonian Magazine, grudzień 2021 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  28. ↑ ThomasT. Burghardt ThomasT., New permits shed light on activity at SpaceX’s Cidco and Roberts Road facilities [online], NASASpaceFlight.com, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  29. ↑ SarahS. Scoles SarahS., Prime mover, „Science”, 377 (6607), 2022, s. 702–705, DOI: 10.1126/science.ade2873, ISSN 0036-8075 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  30. ↑ a b ThomasT. Burghardt ThomasT., After NASA taps SpaceX's Starship for first Artemis landings, agency looks to on-ramp future vehicles [online], NASASpaceFlight.com, 20 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  31. ↑ a b c d JeffJ. Foust JeffJ., Starship lunar lander missions to require nearly 20 launches, NASA says [online], SpaceNews, 17 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  32. ↑ a b WilliamW. Harwood WilliamW., NASA delays first Artemis astronaut flight to late 2025, moon landing to 2026 - CBS News [online], www.cbsnews.com, 9 stycznia 2024 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  33. ↑ RaphaelR. Satter RaphaelR., JinJ. Hyunjoo JinJ., MunsifM. Vengattil MunsifM., 'NASA rules,' Musk says as SpaceX wins $2.9 billion moon lander contract [online], Reuters, 16 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  34. ↑ EricE. Berger EricE., SpaceX engineer says NASA should plan for Starship’s “significant” capability [online], Ars Technica, 2 maja 2022 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  35. ↑ ChristianCh. Davenport ChristianCh., SpaceX’s launch of Starship could remake space exploration [online], The Washington Post, 16 kwietnia 2023 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  36. ↑ [Raptor 2...] [online], Twitter [dostęp 2022-01-17]  (ang.).
  37. ↑ Dan Leone: SpaceX Could Begin Testing Methane-fueled Engine at Stennis Next Year. SpaceNews, 2013-10-25. [dostęp 2014-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-11)]. (ang.).
  38. ↑ JeffJ. Foust JeffJ., Musk outlines plans to increase Starship launch rate and performance [online], SpaceNews, 6 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  39. ↑ ElonE. Musk ElonE., Four more Starships, the last of V1 [online], X, 24 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  40. ↑ JackJ. Kuhr JackJ., SpaceX Announces a Starship Version Two is in the Works [online], Payload, 28 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  41. ↑ Elon Reveals Starship Version 3; We Have Questions!. NASASpaceflight 2024-04-16. [dostęp 2024-05-23].
  42. ↑ JustinJ. Davenport JustinJ., As IFT-4 prepares for launch, Starship’s future is coming into focus [online], NASASpaceFlight.com, 19 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  43. ↑ SpaceX rocket fails first flight [online], 24 marca 2006 [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  44. ↑ Zach Rosenberg2012-10-15T21:05:00+01:00, SpaceX aims big with massive new rocket [online], Flight Global [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  45. ↑ ChrisCh. Bergin ChrisCh., SpaceX advances drive for Mars rocket via Raptor power [online], NASASpaceFlight.com, 7 marca 2014 [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  46. ↑ EricE. Berger EricE., Elon Musk scales up his ambitions, considering going “well beyond” Mars [online], Ars Technica, 18 września 2016 [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  47. ↑ ChrisCh. Bergin ChrisCh., SpaceX reveals ITS Mars game changer via colonization plan [online], NASASpaceFlight.com, 27 września 2016 [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  48. ↑ Making Life Multiplanetary. SpaceX 2017-09-29. [dostęp 2024-06-01].
  49. ↑ DevinD. Coldewey DevinD., SpaceX's Starship goes sci-fi shiny with stainless steel skin [online], TechCrunch, 26 grudnia 2018 [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  50. ↑ JeffJ. Foust JeffJ., Musk teases new details about redesigned next-generation launch system [online], SpaceNews, 24 grudnia 2018 [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  51. ↑ EthanE. Cotton EthanE., Starship SN-5 | 150 meter hop [online], Everyday Astronaut, 2 sierpnia 2020 [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  52. ↑ Elon Musk: Why I'm Building the Starship out of Stainless Steel [online], Popular Mechanics, 22 stycznia 2019 [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  53. ↑ EricE. Berger EricE., Elon Musk, Man of Steel, reveals his stainless Starship [online], Ars Technica, 29 września 2019 [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  54. ↑ Will Starship Fail Like The Space Shuttle? - Primal Nebula [online], primalnebula.com, 16 lutego 2023 [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  55. ↑ Aditya KrishnanA.K. Mohan Aditya KrishnanA.K., The truth about the new SpaceX ‘Mini-Bakery’ [online], Medium, 5 września 2021 [dostęp 2024-06-01]  (ang.).
  56. ↑ William Harwood: SpaceX launches "Starhopper" on dramatic test flight. 2019-08-27. [dostęp 2024-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  57. ↑ Elon Musk says SpaceX Starship rocket could reach orbit within 6 months [online], CNET [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  58. ↑ LorenL. Grush LorenL., SpaceX’s prototype Starship rocket partially bursts during testing in Texas [online], The Verge, 20 listopada 2019 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  59. ↑ ThomasT. Burghardt ThomasT., New permits shed light on activity at SpaceX’s Cidco and Roberts Road facilities [online], NASASpaceFlight.com, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  60. ↑ a b LeeL. Kanayama LeeL., SpaceX continues forward progress with Starship on Starhopper anniversary [online], NASASpaceFlight.com, 28 sierpnia 2021 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  61. ↑ DaleD. Skran DaleD., How significant is the flight of Starship SN5? [online], nss.org, 7 sierpnia 2020 [dostęp 2024-06-06] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-10]  (ang.).
  62. ↑ SpaceX Starship prototype takes big step toward Mars with first tiny 'hop' [online], CNET [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  63. ↑ MichaelM. Sheetz MichaelM., SpaceX launches and lands another Starship prototype, the second flight test in under a month [online], CNBC, 3 września 2020 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  64. ↑ Watch SpaceX fire up Starship's furious new Raptor Vacuum engine [online], CNET [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  65. ↑ SpaceX Boca Chica - Starship SN8 nosecone mate - Raptors on the move. NASASpaceflight 2020-10-23. [dostęp 2024-06-06].
  66. ↑ JackieJ. Wattles JackieJ., Space X’s Mars prototype rocket exploded yesterday. Here’s what happened on the flight | CNN Business [online], CNN, 10 grudnia 2020 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  67. ↑ JeffJ. Foust JeffJ., Congress raises concerns about FAA’s handling of Starship launch license violation [online], SpaceNews, 29 marca 2021 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  68. ↑ JoeyJ. Roulette JoeyJ., Elon Musk’s SpaceX violated its launch license in explosive Starship test, triggering an FAA probe [online], The Verge, 29 stycznia 2021 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  69. ↑ SpaceX Starship SN9 flies high, explodes on landing just like SN8 [online], CNET, 2 lutego 2021 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  70. ↑ SN10. SpaceX. [dostęp 2023-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-09-10)]. (ang.).
  71. ↑ EricE. Mack EricE., JacksonJ. Ryan JacksonJ., SpaceX Starship SN11 test flight flies high and explodes in the fog [online], CNET, 30 marca 2021 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  72. ↑ JeffJ. Foust JeffJ., Engine explosion blamed for latest Starship crash [online], SpaceNews, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  73. ↑ a b EricE. Berger EricE., SpaceX reveals the grand extent of its starport plans in South Texas [online], Ars Technica, 8 marca 2021 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  74. ↑ a b SpaceX's Mars prototype rocket, Starship SN15, might fly again soon [online], CNET, 7 maja 2021 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  75. ↑ a b JeffJ. Foust JeffJ., Starship survives test flight [online], SpaceNews, 5 maja 2021 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  76. ↑ SpaceX, Starbase Overview [online], SpaceX [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  77. ↑ EricE. Berger EricE., Rocket Report: Super Heavy lights up, China tries to recover a fairing [online], Ars Technica, 23 lipca 2021 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  78. ↑ EricE. Berger EricE., SpaceX will soon fire up its massive Super Heavy booster for the first time [online], Ars Technica, 14 lipca 2021 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  79. ↑ ChrisCh. Bergin ChrisCh., One year since SN15, Starbase lays groundwork for orbital attempt [online], NASASpaceFlight.com, 5 maja 2022 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  80. ↑ KennethK. Chang KennethK., SpaceX Wins Environmental Approval for Launch of Mars Rocket, „The New York Times”, 13 czerwca 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  81. ↑ SpaceX Performs Limited Static Fire Test of Starship Booster, Avoids Explosion [online], Gizmodo, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  82. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX fires up all 6 engines of Starship prototype ahead of orbital test flight (video) [online], Space.com, 8 września 2022 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  83. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX fires up Starship prototype again ahead of test flight (video) [online], Space.com, 15 grudnia 2022 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  84. ↑ AnthonyA. Iemole AnthonyA., Boosters 7 and 9 in dual flow toward Starbase test milestones [online], NASASpaceFlight.com, 7 grudnia 2022 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  85. ↑ Alejandro AlcantarillaA.A. Romera Alejandro AlcantarillaA.A., Booster 7 resumes static fire testing as SpaceX ramps up Starship production [online], NASASpaceFlight.com, 14 listopada 2022 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  86. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX's huge Starship booster conducts historic 31-engine burn (video) [online], Space.com, 9 lutego 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  87. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX fires up Starship Super Heavy booster again in long engine test [online], Space.com, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  88. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX fires up Starship and Super Heavy Booster 7 ahead of test flight [online], Space.com, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  89. ↑ Starship fires (almost) all her engines [online], earthsky.org, 9 lutego 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  90. ↑ KennethK. Chang KennethK., SpaceX Test Fires 31 Engines on the Most Powerful Rocket Ever, „The New York Times”, 9 lutego 2023, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  91. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX scrubs 1st space launch of giant Starship rocket due to fueling issue [online], Space.com, 17 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  92. ↑ JackieJ. Wattles JackieJ., AshleyA. Strickland AshleyA., SpaceX’s Starship rocket lifts off for inaugural test flight but explodes midair [online], CNN, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  93. ↑ a b ChrisCh. Bergin ChrisCh., Elon Musk pushes for orbital goal following data gathering objectives during Starship debut [online], NASASpaceFlight.com, 3 maja 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  94. ↑ MikeM. Wall MikeM., TariqT. Malik TariqT., SpaceX's 1st Starship launches on epic test flight, explodes in 'rapid unscheduled disassembly' [online], Space.com, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  95. ↑ Starship FlightS.F. Test Starship FlightS.F., SpaceX [online], SpaceX, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  96. ↑ Engine Issue Felled SpaceX First Super Heavy | Aviation Week Network [online], aviationweek.com [dostęp 2024-06-07] .
  97. ↑ MichaelM. Sheetz MichaelM., SaraS. Salinas SaraS., SpaceX Starship rocket launches in historic test but explodes mid-flight [online], CNBC, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  98. ↑ LoraL. Kolodny LoraL., SpaceX hasn't obtained environmental permits for 'flame deflector' system it's testing in Texas [online], CNBC, 28 lipca 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  99. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX submits Starship mishap report to the FAA [online], Space.com, 16 sierpnia 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  100. ↑ Federal AviationF.A. Administration Federal AviationF.A., FAA Closes SpaceX Starship Mishap Investigation [online], faa.gov, 8 września 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  101. ↑ KristinK. Fisher KristinK., JackieJ. Wattles JackieJ., FAA won’t issue license for SpaceX mega-rocket test launch until ‘corrective actions’ implemented [online], CNN, 8 września 2023 [dostęp 2024-06-07]  (ang.).
  102. ↑ Reuters, FAA completes safety review of SpaceX Starship-Super Heavy license [online], 31 października 2023 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  103. ↑ WilliamW. Harwood WilliamW., Super Heavy-Starship climbs high but falls short on second test flight – Spaceflight Now [online] [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  104. ↑ a b c d Starship's Second Flight Test [online], SpaceX, 18 października 2023 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  105. ↑ SpaceX launched its giant new rocket but explosions end the second test flight [online], AP News, 18 listopada 2023 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  106. ↑ JoeJ. Skipper JoeJ., JoeyJ. Roulette JoeyJ., SpaceX Starship launch failed minutes after reaching space [online], Reuters, 18 października 2023 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  107. ↑ EricE. Berger EricE., SpaceX discloses cause of Starship anomalies as it clears an FAA hurdle [online], Ars Technica, 26 lutego 2024 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  108. ↑ JoshJ. Dinner JoshJ., SpaceX Starship megarocket launches on 2nd-ever test flight, explodes in 'rapid unscheduled disassembly' (video) [online], Space.com, 18 listopada 2023 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  109. ↑ JonathanJ. McDowell JonathanJ., Thanks to NOAA's Kenneth Howard for pointing me to this NOAA weather radar data showing a debris cloud exactly over my estimated Starship reentry point! [online], X (formerly Twitter), 18 października 2023 [dostęp 2024-06-10]  (ang.).
  110. ↑ SpaceX - Updates [online], SpaceX [dostęp 2024-06-19]  (ang.).
  111. ↑ JoshJ. Dinner JoshJ., SpaceX launches giant Starship rocket into space on epic 3rd test flight (video) [online], Space.com, 14 marca 2024 [dostęp 2024-06-19]  (ang.).
  112. ↑ BrettB. Tingley BrettB., Relive SpaceX Starship's 3rd flight test in breathtaking photos [online], Space.com, 14 marca 2024 [dostęp 2024-06-19]  (ang.).
  113. ↑ SpaceX Launches Third Starship Flight Test. NASASpaceflight 2024-03-14. [dostęp 2024-06-19].
  114. ↑ STARSHIP - TRZECI LOT ORBITALNY!. Rakietomania [dostęp 2024-06-19].
  115. ↑ a b Starship's Third Flight Test [online], SpaceX, 14 marca 2024 [dostęp 2024-06-19]  (ang.).
  116. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX to push the envelope on 3rd Starship test flight [online], Space.com, 7 marca 2024 [dostęp 2024-06-19]  (ang.).
  117. ↑ BrettB. Tingley BrettB., SpaceX eyes March 14 for 3rd Starship test flight [online], Space.com, 6 marca 2024 [dostęp 2024-06-19]  (ang.).
  118. ↑ EricE. Berger EricE., The next Starship mission has a tentative launch date: March 14 [online], Ars Technica, 6 marca 2024 [dostęp 2024-06-19]  (ang.).
  119. ↑ StephenS. Clark StephenS., SpaceX celebrates major progress on the third flight of Starship [online], Ars Technica, 14 marca 2024 [dostęp 2024-06-19]  (ang.).
  120. ↑ AriaA. Alamalhodaei AriaA., SpaceX makes significant progress with third Starship orbital test flight [online], TechCrunch, 14 marca 2024 [dostęp 2024-06-19]  (ang.).
  121. ↑ SpaceX's Starship reaches new heights in monumental test flight but is now lost [online], ABC7 Chicago, 14 marca 2024 [dostęp 2024-06-19]  (ang.).
  122. ↑ JeffJ. Foust JeffJ., SpaceX making progress on Starship in-space refueling technologies [online], SpaceNews, 27 kwietnia 2024 [dostęp 2024-06-19]  (ang.).
  123. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX targeting June 6 for next launch of Starship megarocket (photos) [online], Space.com, 3 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  124. ↑ StephenS. Clark StephenS., Surviving reentry is the key goal for SpaceX’s fourth Starship test flight [online], Ars Technica, 21 maja 2024 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  125. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX Starship launches nail-biting Flight 4 test of the world's most powerful rocket (video, photos) [online], Space.com, 6 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-06]  (ang.).
  126. ↑ JeffJ. Foust JeffJ., SpaceX investment in Starship approaches $5 billion [online], SpaceNews, 26 maja 2023 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  127. ↑ EricE. Berger EricE., Elon Musk, Man of Steel, reveals his stainless Starship [online], Ars Technica, 29 września 2019 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  128. ↑ a b MichaelM. Sheetz MichaelM., LoraL. Kolodny LoraL., SpaceX set to join FAA to fight environmental lawsuit that could delay Starship work [online], CNBC, 22 maja 2023 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  129. ↑ MichaelM. Sheetz MichaelM., SpaceX to spend about $2 billion on Starship this year, as Elon Musk pushes to reach orbit [online], CNBC, 30 kwietnia 2023 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  130. ↑ MicahM. Maidenberg MicahM., Elon Musk Expects SpaceX to Spend Around $2 Billion on Starship Rocket This Year, „WSJ” [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  131. ↑ As Artemis Moves Forward, NASA Picks SpaceX to Land Next Americans on Moon - NASA [online] [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  132. ↑ a b SpaceX Awarded $1.15 Billion Contract to Build NASA's Second Lunar Lander [online], Yahoo News, 17 listopada 2022 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  133. ↑ JoeyJ. Roulette JoeyJ., NASA suspends SpaceX’s $2.9 billion moon lander contract after rivals protest [online], The Verge, 30 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  134. ↑ MichaelM. Sheetz MichaelM., Bezos' Blue Origin loses NASA lawsuit over SpaceX $2.9 billion lunar lander contract [online], CNBC, 4 listopada 2021 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  135. ↑ NASA Selects Blue Origin as Second Artemis Lunar Lander Provider - NASA [online] [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  136. ↑ SandraS. Erwin SandraS., SpaceX wins $102 million Air Force contract to demonstrate technologies for point-to-point space transportation [online], SpaceNews, 19 stycznia 2022 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  137. ↑ MichaelM. Sheetz MichaelM., SpaceX adding capabilities to Starlink internet satellites, plans to launch them with Starship [online], CNBC, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  138. ↑ NASA Awards SpaceX Second Contract Option for Artemis Moon Landing - NASA [online], 15 listopada 2022 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  139. ↑ JasonJ. Rainbow JasonJ., Sky Perfect JSAT picks SpaceX’s Starship for 2024 satellite launch [online], SpaceNews, 18 sierpnia 2022 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  140. ↑ MikeM. Wall MikeM., SpaceX's Starship to launch 'Starlab' private space station in late 2020s [online], Space.com, 31 stycznia 2024 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  141. ↑ MichaelM. Sheetz MichaelM., Billionaire astronaut Jared Isaacman buys more private SpaceX flights, including one on Starship [online], CNBC, 14 lutego 2022 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  142. ↑ MichaelM. Sheetz MichaelM., Elon Musk says SpaceX's Starship rocket will launch 'hundreds of missions' before flying people [online], CNBC, 1 września 2020 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  143. ↑ a b AdamA. Hibberd AdamA., Project Lyra: The Way to Go and the Launcher to Get There, [w:] arXiv, sciencedirect.com, 2023, arXiv:2305.03065 [dostęp 2024-06-18]  (ang.).
  144. ↑ DonaldD. Goldsmith DonaldD., Martin J.M.J. Rees Martin J.M.J., The end of astronauts: why Robots are the future of exploration, Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press, 2022, ISBN 978-0-674-25772-6 [dostęp 2024-05-23] .
  145. ↑ LorenL. Grush LorenL., Elon Musk’s future Starship updates could use more details on human health and survival [online], The Verge, 4 października 2019 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  146. ↑ United States Government Accountability Office, Crewed Moon Landing Faces Multiple Challenges [online], gao.gov, listopad 2023 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  147. ↑ ArsA. Staff ArsA., SpaceX beginning to tackle some of the big challenges for a Mars journey [online], Ars Technica, 3 czerwca 2019 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  148. ↑ EricE. Berger EricE., Rocket Report: Super Heavy rolls to launch site, Funk will get to fly [online], Ars Technica, 2 lipca 2021 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  149. ↑ a b c Final Programmatic Environmental Assessment for the SpaceX Starship/Super Heavy Launch Vehicle Program at the SpaceX Boca Chica Launch Site in Cameron County, Texas. 2022-06. [dostęp 2023-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-16)]. (ang.).
  150. ↑ JustinJ. Davenport JustinJ., New Raptor Factory under construction at SpaceX McGregor amid continued engine testing [online], NASASpaceFlight.com, 16 września 2021 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  151. ↑ ThomasT. Burghardt ThomasT., New permits shed light on activity at SpaceX’s Cidco and Roberts Road facilities [online], NASASpaceFlight.com, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
  152. ↑ EricE. Berger EricE., Rocket Report: SpaceX to build huge launch tower, Branson sells Virgin stock [online], Ars Technica, 16 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  153. ↑ a b Joey Roulette: SpaceX faces NASA hurdle for Starship backup launch pad. Reuters, 2022-06-13. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-22)]. (ang.).
  154. ↑ ChrisCh. Bergin ChrisCh., Focus on Florida - SpaceX lays the ground work for East Coast Starship sites [online], NASASpaceFlight.com, 22 lutego 2022 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  155. ↑ a b StephenS. Clark StephenS., SpaceX wants to take over a Florida launch pad from rival ULA [online], Ars Technica, 18 lutego 2024 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
  156. ↑ SpaceX chce zbudować nowy kompleks startowy dla Starshipa w KSC [online], SpaceX.com.pl, 16 grudnia 2021 [dostęp 2024-05-24]  (pol.).
  157. ↑ MikeM. Wall MikeM., FAA to conduct new environmental review for SpaceX's Starship operations in Florida [online], Space.com, 10 maja 2024 [dostęp 2024-05-24]  (ang.).
Encyklopedie internetowe (rodzina rakiet):