Mangustka kongijska

Mangustka kongijska

Crossarchus alexandri[1]
O. Thomas & Wroughton, 1907[2]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Rodzina	mangustowate
Podrodzina	Mungotinae
Rodzaj	mangustka
Gatunek	mangustka kongijska
Synonimy
Crossarchus alexandri minor[a] C.A. Goldman, 1984[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Mangustka kongijska^[6] (Crossarchus alexandri) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Mungotinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae). Ssak ten występuje w środkowej Afryce, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisali teriolodzy – Brytyjczyk Oldfield Thomas i Hindus Robert Charles Wroughton – w 1907 roku na łamach The Annals and Magazine of Natural History^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Thomas i Wroughton wskazali „Banzyville nad Ubangi” (ang. from Banzyville, Ubanghi), uściślone przez Coreya Goldmana w 1984 roku do Mobayi-Mbongo w Zairze (formalnie Demokratyczna Republika Konga), o współrzędnych geograficznych 4°00′N 21°11′E/4,000000 21,183333^[3].

W 1984 roku Goldman zaproponował wyróżnienie – oprócz podgatunku nominatywnego – podgatunku minor ze skrajnie wschodniej Demokratycznej Republik Konga i Ugandy, na podstawie mniejszych rozmiarów czaszki^[3]. Jednakże późniejsze badania nie potwierdziły statusu podgatunku^[7] i takson ten traktuje się jako monotypowy^{[8][5][9][10]}.

Etymologia

• Crossarchus: gr. κροσσοι krossoi „frędzel”; ἀρχὀς arkhos „odbyt”^[11].
• alexandri: kpt. Boyd Francis Alexander (1873–1910), brytyjski oficer, ornitolog, kolekcjoner, odkrywca, który z ekspedycji po Afryce od Nigru do Nilu zebrał kolekcję ssaków, którą potem przesłał do Muzeum Historii Naturalnej w Londynie^[2][12].

Zasięg występowania

Mangustka kongijska występuje w Demokratycznej Republice Konga, na północy od rzeki Ubangi i na południu do rzeki Kasai^[5]. Występuje także w zachodniej Ugandzie^[5][8]. Oddzielna populacja zasiedla też stoki Mount Elgon w Ugandzie^[9]. Według sugestii Raya z 2001 roku^[13], ssak ten występuje również w południowo-zachodniej części Republiki Środkowoafrykańskiej^[14].

Morfologia

Długość ciała 35–44 cm, ogona 22,5–31,7 cm, stępu 7,5–9,1 cm, ucha 1,9–2,8 cm; masa ciała samców (n = 2) 1,19, 1,75 kg, samic (n = 1) 1,45 kg^[8][9]. Największy przedstawiciel rodzaju mangustka (Crossarchus)^[8]. Posiada brązowo-czarne, grube i kudłate futro. Grzywa ciągnie się od głowy do ogona (na szyi grzywa układa się w spiralę o długości 6–8 cm)^[8][9]. Włosy na grzbiecie długości 40–50 mm, stopniowo wydłużają się od karku w kierunku zadu^[8]. Pysk koloru szaropłowego, wydłużony, najdłuższy wśród mangustek (rostrum stanowi 34–36% długości condylobasal^[b]). Włosy na głowie krótkie. Ogon, który stanowi około 70% długości ciała, jest długowłosy i zwęża się u podstawy^[9]. Po pięć palców na przednich i tylnych łapach^[8]. Dobrze rozwinięte pazury na przednich łapach. Samica ma trzy pary sutków^[9]. Mangustka kongijska jest sympatryczna z podgatunkiem nigricolor mangustki angolskiej (C. ansorgei) w Kongo, ale jest większa^[8]. Długość condylobasal 74–81,1 mm; rostrum 25,7–31,9 mm; szerokość kości jarzmowej 35,4–43,4 mm^[8]. Wzór zębowy: I ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ C ${\displaystyle {\tfrac {1}{1}}}$ P ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ M ${\displaystyle {\tfrac {2}{2}}}$ = 36^[8].

Ekologia

Mangustka kongijska zamieszkuje nizinne oraz górskie lasy deszczowe, wilgotne dna dolin, a sezonowo zalane, leśne bagna^[8][5]. W przeciwieństwie do mangustki angolskiej nie boi się przebywać w pobliżu ludzkich siedlisk^[9]. Oddzielona populacja z Mount Elgon występuje na wysokości 1500–2900 m n.p.m.^[9]

Gatunek towarzyski, obserwowany w grupach liczących od 10 do 20 osobników^[8][9]. Wydają chrząkające i świergoczące odgłosy^[9]. Podczas jakiekolwiek zagrożenia wydają głośne dźwięki, po czym uciekają w ciszy^[9]. Stają na przednich łapach w celu zaznaczenia pni i gałęzi, około 25 cm nad ziemią z wydzieliny gruczołu analnego^[9]. Ssaki w niewoli mają skłonności do oddawania kału i moczu w jednym miejscu, przy czym żywo reagują na kał i mocz innego osobnika, natychmiast przykrywając go własnym^[9]. Maksymalnie dziesięć mangustek śpi razem w otworach w pniach martwych drzew^[9]. Prawdopodobnie prowadzą dzienny tryb życia, choć z Kivu w Demokratycznej Republice Konga pochodzą sprawozdania o jakiejś formie aktywności nocnej^[8]. Potrafią wspinać się na drzewa^[8].

Prawdopodobnie żywią się dżdżownicami, ślimakami (w tym pomrowikami), chrząszczami i małymi kręgowcami, polując na nie w poszyciu lasu i gnijących kłodach; pokarm uzupełniają też o niektóre owoce^[8].

Na dziewięć schwytanych w połowie kwietnia samic u sześciu stwierdzono zarodki^[9]. Pigmeje z plemienia Mbuti twierdzą, że samica rodzi 3–4 młode^[9]. Brak innych informacji^[8].

Na okazach z DR Konga stwierdzono nicienie z gatunków Subulura shebini i Spirura congolense, nimfę wrzęchy z gatunku Armillifer armillatus oraz wesz z rodzaju Sericatoeus^[9]. Nic nie wiadomo na temat chorób i drapieżników polujących na tego ssaka^[9].

Status zagrożenia i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)^[5]. Choć globalna wielkość populacji nie jest znana^[5], to na bazarach w północno-wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga, na których handluje się dziczyzną, mięso z tego ssaka występuje dość powszechnie (43%, jeśli chodzi o ssaki mięsożerne), co sugeruje, że gatunek ten jest powszechny i liczny w tym regionie^[5]. Pigmeje z plemienia Mbuti w Lesie Równikowym Ituri ze wszystkich zwierząt mięsożernych najczęściej chwytają właśnie mangustkę kongijską^[5]. Nie ma większych zagrożeń, ale populacja tego ssaka prawdopodobnie spada z powodu utraty siedlisk i polowań^[5]. Populacja z Mount Elgon może być również zagrożona przez polowania i degradację ich siedlisk^[8][5][9]. Gatunek ten występuje w kilku obszarach chronionych, chociaż stopień jego ochrony jest tam różny^[5].

Uwagi

Przypisy